Claire Fraser's Apotheek. Deel 5: Meidoorn - Heilige boom beschermd door Koning Arthur

door Linda de Bruijn

Zoals ik al in eerdere verhalen vertelde ben ik een fan van de TV serie Outlander. De serie, die zich afspeelt in de achttiende eeuw, vertelt het verhaal van Claire Fraser die een apotheek van  kruiden en bloemen gebruikte om ziektes en aandoeningen te behandelen.  Ik ging op zoek naar de planten Claire verzamelde en hun werking. In deze serie vind je fabels en feiten over deze kruiden. Bij elke verhaal maakte ik een uniek sieraad of kostuumaccessoire.
 

In dit verhaal vertel ik je over Meidoorn, een plant die niet ontbrak in het medicijnenkistje van Claire. Ik denk dat iedereen de boom met zijn stralend witte bloesem, dat in mei te zien is, wel kent. Van oudsher werden meidoornbomen in hagen geplant om het vee bij elkaar te houden en te beschermen tegen wilde dieren. Voor vogels vormen de ondoordringbare hagen van meidoorn, met hun scherpe stekels nog altijd een veilige nestplaats waar hun jongen beschermd zijn tegen roofvogels. De stekels hebben ook nadelen, zo zou het roodborstje zijn rode borst te danken hebben aan het feit dat hij zich had verwond aan de doorns van de meidoorn en als gevolg daarvan is zijn "bebloede" borst voor altijd rood gebleven. 

De Meidoorn is een bijzondere boom. De boom staat symbool voor hoop. Al sinds het begin der tijden worden aan de meidoorn krachten toegekend, waar je voorzichtig mee moest omgaan. De meidoorn kon je beschermen tegen bliksem, storm en heksen, maar het afbreken van takken of het omhakken van de boom zou ongeluk brengen, of zelfs de dood tot gevolg hebben. De bladeren kon je gebruiken om de kuisheid te bewaren en op zee zorgde de meidoorn voor een goede vangst.

De boom werd al door de Grieken en Romeinen als heilig beschouwd en ook bij de Germanen en Kelten speelt ze een heilige rol. De Kelten dachten dat de feeën woonden in meidoorn bomen. De meidoorn heette ook wel Elfenboom, men geloofde dat daar waar de eik, de es en de meidoorn samen groeiden je elfen kon zien. Het Elfenrijk werd begrenst door meidoorns die alleen stonden of bij een elfenbron groeide. Als je daar een offer achterliet kon het zijn dat de elfen je wens lieten uitkomen.

Ook geloofde men dat tijdens Beltane (het Keltische mei-feest) elfen soms mensenbaby's stalen en ze meenamen naar hun elfenrijk. Ze verwisselde het mensenkind voor een elfenkind dat er precies op leek. Op Meiavond hingen moeders daarom bundeltjes meidoornbloesem aan de wieg van hun baby's, zodat de elfen hun kind niet konden omruilen voor een "wisselkind" (changeling).
Lees hier meer over de Changeling mythe.

De Grieken en Romeinen gebruikten de Meidoorn vooral bij huwelijksplechtigheden.  Meidoornkronen werden door Griekse bruiden gedragen als decoratieve hoofddeksels en een meidoorntak zou worden gebruikt als trouwfakkel.

Bij de Grieken was de Meidoorn gewijd aan de Godin Maia, naar wie de maand mei is genoemd. De Romeinen hingen boeketjes meidoorn in de wiegjes van kinderen om ze tegen boze bedoelingen te beschermen. De Germanen geloofden dat brandstapels van meidoorn de ziel zou beschermen op de weg naar het hiernamaals. In christelijke tijden werd de boom gewijd aan Maria. Meidoorns staan dan ook vaak bij Mariakapelletjes. Net als andere doornige struiken werd van de Meidoorn gedacht dat hij de kracht had om bliksem en heksen te weren. Gek genoeg vind de meidoorn juist in heksentuinen.

Zelfs in sprookjes vinden we de meidoorn terug. In Doornroosje staan de witte bloesem en de rode bessen symbool voor de onschuldige maagd, die slaapt binnen een beschermende haag van meidoorn tot dat de prins haar wakker kust. En waarschijnlijk was ook het spinnenwiel  waar zich Dorenroosje aan prikte,  van Meidoornhout gemaakt. 

De doorns van de meidoorn werden vroeger geassocieerd met de doornkroon van Christus. In Frankrijk wordt de meidoorn daarom ‘noble épine’ (nobele doorn) genoemd. In Engeland heet de meidoorn Hawthorn of Holy Thorn.

Volgens Engelse overleveringen vluchtte Josef van Arimathea, een volgeling van Jezus, met de heilige graal, waarin hij het bloed van Jezus na zijn dood had opgevangen, naar Engeland. Aangekomen in het plaatsje Glastonbury plantte hij zijn wandelstaf in de bodem, waarop de staf wortels kreeg en er bloesems gingen bloeien. Het staf groeide uit tot een grote boom die er tot op de dag van vandaag nog zou staan.

Koning Arthur, die de heilige graal beschermde, liet zich ieder jaar een bloeiende tak van deze Meidoorn brengen. Tot vandaag ontvangt het Engelse koningshuis ieder jaar op kerstmis een tak van deze boom.

In Nederlands wordt de boom in verband gebracht met de drie IJsheiligen (11,12 en 13 mei), de periode waarna er volgens volksweerkunde geen nachtvorst kan optreden en je dus met een gerust hart planten in de tuin kunt zetten.  Soms wordt de periode van 11-13 mei ook wel “haagdoornkoude”genoemd.

In Outlander bevatte het kruiden medicijnkastje van Claire Fraser vele soorten kruiden en planten. De toepassingen van meidoorn waren verschillend. Zowel de bladeren, als de rode bessen als de bloemen konden worden gebruikt. Meidoorn hield tegen bepaalde hartkwalen en had een gunstige werking op de hartzenuwen, daarnaast het werd gebruikt om hartslag te reguleren en de bloeddruk te verlagen.

Vermoeide en overwerkte voeten hadden baat bij een voetbad van meidoornbast en wie hevige pijn in de kuitspieren kreeg na het lopen van een afstand van enkele luttele meters of last had van een abnormale spastische reactie van bloedvaten van vingers en tenen als gevolg van kou, vond in meidoorn verlichting.

Verder zou thee van de eerste meidoornbloesem koorts bestrijden. Een lotion gemaakt van meidoornbloesem hielp om je huid gezonder en steviger te maken. En tenslotte hielp meidoorn ook om prikkelbaarheid en angst te verminderen.

Hoewel meidoorn niet giftig is, is een waarschuwing op zijn plek. Wie naast meidoorn al andere middelen (bv digitalispreparaten) gebruikt, moet onder zeer strikte medische controle te blijven.

Het is mogelijk dat er door het gebruik van meidoorn minder van de andere middelen nodig is, waardoor een overdosering kan ontstaan, die bij bijvoorbeeld medicijnen waarin digitalis zit, maar ook bij andere geneesmiddelen, tot ernstige vergiftigingsverschijnselen kunnen leiden. Over digitalis ofwel nachtschade en haar dodelijke werking schreef ik eerder een verhaal dat je hier kunt lezen.

Sowieso moet je natuurlijk nooit zomaar aan geneesmiddelen beginnen, zelfs als dat kruiden zijn, zonder dat je een arts hebt geraadpleegd. Daarom vind je in mijn blog ook geen recepten voor het maken van smeersel, lotions of andere toepassingen. Laat de bereiding en voorschrijving van natuurgeneesmiddelen altijd over aan mensen die daarvoor opgeleid zijn.

Bij dit verhaal maakte ik deze bijzondere oorbellen in mooie voorjaarskleuren van bronze plated metaaldraad ringen, die ik hamerde voor een rustieke uitstraling en die ik versierde met zachtgele citrien druppels en meidoornbloesem en besjes van mooie Tsjechische glaskraaltjes en pareltjes. Tsjechisch glas, ook wel Boheems kristal, is glas van hoge kwaliteit dat wordt dat al eeuwenlang wordt geproduceerd in de Tsjechische regio’s Bohemen en Silezië. Draag deze leuke oorbellen op je zomerjurk of casual op je jeans. 

Verhalen die je misschien ook leuk vindt: