Claire Fraser's Apotheek. Deel 2: Smeerwortel - Beschermengel van reizigers en dieven.

door Linda de Bruijn

 Click here for English translation

Zoals ik al vertelde ben ik een fan van de TV serie Outlander. De serie, die zich afspeelt in de achttiende eeuw, vertelt het verhaal van Claire Fraser die een apotheek van kruiden en bloemen gebruikte om ziektes en aandoeningen te behandelen.  Ik ging op zoek naar de planten Claire verzamelde en hun werking. In deze serie vind je fabels en feiten over deze kruiden. Bij elke verhaal maak ik een uniek sieraad.

De gewone smeerwortel is een plant met meestal witte of paarse klokvormige bloemen, die in Nederland te vinden is in bermen, op dijken en langs slootkanten. Je herkent haar, behalve aan haar bloemen, ook aan de ruwharige bladeren. 
De Latijnse naam van smeerwortel is Symphytus officinale folia. In de volksmond wordt ze o.a. Dollehondsbloem, Heelwortel, Hommelwortel, Hondsbeien, Keelwortel, Scheurwortel, Schuurwortel of Timmermanswortel genoemd. Smeerwortel wordt al eeuwen lang gebruikt voor allerlei doeleinden, waarschijnlijk gebruikten oude Grieken de plant al voor genezing van wonden. De namen Timmersmanswortel of Schuurwortel zouden hiernaar kunnen verwijzen. Maar ook in de Romeinse oudheid en in de Middeleeuwen wordt smeerwortel al genoemd als “geneesmiddel”.

Aan de soortaanduiding officinale, die in apotheken wordt gebruikt, kun je afleiden dat de plant sinds vanouds medische toepassingen heeft gekend. Behalve gedroogd in potten, kon je de plant ook in de apothekerstuin vinden. Folia betekent overigens blad of bladeren. Het mooie is dat hoe meer je deze plant oogst, liefst begin mei, hoe meer hij zal groeien. Je kunt de bladeren verzamelen en indien nodig drogen, maar beter kun je smeerwortel vers gebruiken. Ook jonge scheuten en de gedroogde of verse wortels worden gebruikt. 

De Latijnse naam “Symphytum” betekent “samengroeien”. Smeerwortel helpt weefsels en botten sneller herstellen en dus weer samengroeien. Wilde smeerwortel bevat de chemische stof allantoïne, dat de celreproductie versneld en zo de genezing van wonden stimuleert. Het  hoge slijmgehalte maakte de huid glad en daarom werd smeerwortel aan zalven en lotions toegevoegd voor brandwonden, blauwe plekken of schaafwondenn. Het kon ook worden gebruikt in kompressen voor breuken en verrekkingen en om zwelling door welke oorzaak dan ook te verminderen.

Een prima middel die in de 18^de eeuwse Outlander apotheek van Claire Fraser hoogstwaarschijnlijk niet ontbrak. Maar wees altijd voorzichtig, ook bij uitwendig gebruik, door de snelle genezing is er risico bv. op abcessen en kun je smeerwortel niet zomaar op allerlei wonden smeren, tenzij je natuurlijk duistere bedoelingen had, die wij hier maar liever niet bespreken. Smeerwortel voor inwendig gebruik is in veel landen inperkt of zelfs verboden vanwege risico’s op o.a. leverbeschadiging.

Smeerwortel wordt naast de “gewone” geneeskunde ook gebruikt in de magische “geneeskunde”. Zo kan het je onderweg beschermen tegen diefstal van je bagage, hang je het aan je achteruitkijkspiegel om je voertuig te beschermen of stop je het in een zakje om te zorgen dat je geliefde je trouw blijft als je afwezig bent. Ga je naar het casino, vergeet dan niet om smeerwortel enkele dagen van te voren om je geld te wikkelen, het zal je geluk brengen.

Maar smeerwortel is er niet alleen om “de eerlijken” te beschermen, ook een bepaald soort crimineel wordt beschermd door smeerwortel, hoewel je de leden van deze bendes nauwelijks crimineel kunt noemen; het zijn nl. bijen en hommels. Bijen en hommels hebben een korte tong en om toch bij de nectar te kunnen komen, bijten deze kleine criminelen een gaatje in de bloemen. Natuurschrijver Jac. P. Thijsse noemde dit “diefstal na inbraak”.  Onderzoek heeft aangetoond dat deze vorm van nectar roven van generatie op generatie wordt doorgegeven; bijen en hommels leren elkaar stelen, waarna de leerling-dieven het geleerde zelf in de praktijk brengen. Gelukkig profiteren ook andere insecten van de inbraakgaatjes. Kortom, smeerwortel is een plant die voor veel doeleinden bruikbaar is.

De oorbellen die ik bij dit verhaal maakte, hebben de kleuren van de bloemen van de paarse smeerwortel Van deze oorbellen maakte ik slechts 1 paar, zo blijven ze uniek en bijzonder.

Deze unieke oorbellen hebben mooie lampwork glasbloemen, dat zijn handgemaakte glaskralen, gemaakt door Alla Funktikova,  een artisan uit Rusland en prachtige druppels van keramiek gemaakt door artisan Petra Carpreau van Scorched Earth uit de UK. 

Verhalen die je misschien ook leuk vindt: